Doorbraak Leidse wetenschappers in bestuderen ziekte van Pompe
Wetenschappers van de Universiteit Leiden hebben een doorbraak bereikt in de bestudering van de erfelijke stofwisselingsziekte van Pompe. Samen met hun Yorkse collega’s ontwierpen zij een molecuul dat zich bindt aan het enzym dat aan de basis staat van het ziekteverloop. De bevindingen zijn gepubliceerd in ACS Central Science.
Baanbrekende technologie
Het gaat om het enzym lysosomaal alpha glucosidase, het zogenaamde GAA-enzym. De Leidse wetenschappers Hermen Overkleeft en Hans Aerts ontwikkelden met hun teams een baanbrekende technologie. Die houdt in dat synthetisch ontworpen moleculen (ook wel: activity-based probes) zich uitsluitend en onomkeerbaar binden aan de GAA-enzymen, en die daardoor zichtbaar maken. Op deze manier kan het aantal enzymen in kaart worden gebracht, evenals de mate waarin ze functioneren. Het bewijs dat de molecuul zich daadwerkelijk en op de gewenste manier aan GAA-enzymen bindt, werd geleverd door Liang Wu en Gideon Davies van de University of York.
Potentiële toepassingen
De revolutionaire methode betekent vooral veel voor de diagnostiek: men kan nu aantonen of het enzym al dan niet aanwezig is. Maar Overkleeft, Leids hoogleraar Bio-Organic Synthesis, ziet ook andere potentiële toepassingen: ‘Nadat je hebt vastgesteld of er actief enzym in iemand aanwezig is, kun je in principe ook de effectiviteit bepalen van het toedienen van recombinant enzym, wat men enzyme replacement therapy noemt, of het verhogen van de activiteit van het lichaamseigen enzym, pharmacological chaperone therapy.’ Overkleeft benadrukt met klem dat een remedie tegen de ziekte van Pompe nog lang niet in zicht is. Wel kan zijn ontdekking de ontwikkeling van een medicijn versnellen.
Ziekte van Pompe
De ziekte van Pompe is een zogenaamde lysosomale stapelingsziekte. Het is een zeldzame aandoening die iedereen op elke leeftijd kan treffen. Wel speelt erfelijkheid een grote rol; de ziekte wordt van ouders op kind doorgegeven. Pompe is een neuromusculaire ziekte, en tast dus de spierwerking aan. Spierzwakte en ademhalingsproblemen zijn de voornaamste kenmerken. In 2010 kreeg de ziekte wat meer bekendheid bij het grote publiek, door de film Extraordinary Measures, met Harrison Ford in de hoofdrol.
Uitbreiden
De onderzoekers willen hun palet aan moleculen nu gaan uitbreiden voor enzymen wier disfunctioneren andere lysosomale stapelingsziektes veroorzaakt. Het gaat dan wederom om diagnostiek, maar op termijn kan er misschien ook worden gekeken naar methodes die de ontwikkeling van medicijnen helpen versnellen. Het gaat dan bijvoorbeeld om de ziektes van Schindler, Gaucher en Fabry.