Moet grondwettelijke toetsing door rechters mogelijk worden gemaakt?
Sinds de toeslagenaffaire is politiek Den Haag vol zelfkritiek en daardoor is de roep om een constitutioneel hof steeds luider, met Pieter Omtzigt als belangrijkste pleitbezorger. Geerten Boogaard hoogleraar decentrale overheden in Leiden, zegt in het NRC dat ‘het toetsingsverbod niet gerechtvaardigd is.’
Boogaard is deze mening toegedaan, ‘omdat Nederlandse rechters sinds 1953 wel direct mogen toetsen aan internationale mensenrechtenverdragen, zoals het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (EVRM).’ Momenteel is het rechters in Nederland verboden te toetsen aan de Grondwet. Dit vanuit de gedachte dat het parlement zelf kan en moet bepalen of een wet in overeenstemming is met de Grondwet. Daarentegen kennen bijna alle Europese landen een vorm van grondwettelijke toetsing, waarbij in Scandinavische landen een gespreide toetsing wordt gehanteerd, waardoor rechters die bevoegdheid wel hebben. Ook demissionair kabinet Rutte IV is voor een gespreide toetsing, mits alleen aan de klassieke vrijheidsrechten wordt getoetst. Dit biedt de burgers een betere rechtsbescherming ten opzichte van de overheid en geeft sneller duidelijkheid dan nu het geval is, bericht het NRC.
Omtzigt vindt daarnaast dat rechters ook aan organieke grondwetsbepalingen moeten kunnen toetsen. Dat zijn regels die de verhouding tussen overheden en staatsorganen als de regering en het parlement regelen. Bijvoorbeeld het artikel over de informatieplicht dat de regering verplicht is om Kamerleden inlichtingen te geven. Gaat de rechter dan niet teveel op de stoel van de politiek zitten? ‘De angst voor politisering van de rechtspraak is terecht, maar mag geen reden zijn om toetsing dan maar niet toe te staan. Je kan vastleggen dat rechters alleen in concrete gevallen aan de Grondwet mogen toetsen, en ook dat ze zich terughoudend opstellen. Maar in alle gevallen zullen rechters zelf de vraag moeten beantwoorden wat terughoudend is’, aldus Boogaard.
Meer lezen?
Het volledige NRC-artikel ((€)
Foto: Danika Perkinson via Unsplash